شهادت امام صادق علیه السلام

شهادت امام صادق علیه السلام را به تمامی شیعیان جهان تسلیت عرض می نماییم

شهادت امام علی علیه السلام

شهادت امام علی (ع) را به تمامی شیعیان جهان تسلیت می گوییم.

 

                                               

                                                                            " التماس دعا"

میلاد امام حسن مجتبی (ع)

میلاد دومین اختر تابناک امام حسن مجتبی(ع) برتمامی مسلمانان جهان مبارک باد

فرارسیدن ماه رمضان مبارک

  بـر هــر نفست اشاره دارد رمضان / بر عشق و عطش نظاره دارد رمضان

در ظلمت بیکرانه ی شبهامان / دریا دریا ستاره دارد رمضان . . .

    فرارسیدن ماه مبارک رمضان، ماه قرآن را به تمامی مسلمانان جهان تبریک  می گوییم   

 

 

                                                                                                                     «التماس دعا»

 

نظم موسيقايي قرآن

انتخاب كلمات و واژه هاي به كار رفته در جملات و عبارت هاي قرآني كاملاً حساب شده است به گونه اي كه اگر كلمه اي را از جاي خود برداشته ، خواسته باشيم كلمه ديگري را جايگزين آن كنيم كه تمامي ويژگي هاي موضع كلمه اصل را ايفا كند يافت نخواهد شد، زيرا گزينش واژه هاي قرآني به گونه اي انجام شده كه اولاً تناسب آواي حروف كلمات هم رديف آن رعايت گرديده آخرين حرف از هر كلمه پيشين با اولين حرف از كلمه پسين هم آوا و هم آهنگ شده است تا بدين سبب تلاوت قرآن روان و آسان صورت گيرد. ثانياً تناسب معنوي كلمات با يكديگر رعايت شده تا از لحاظ مفهومي نيز بافت منسجمي به وجود آيد به علاوه مسأله فصاحت كلمات طبق شرايطي كه در علم «معاني بيان» قيد كرده اند كاملاً لحاظ شده است كه اين رعايت هاي سه گانه با ملاحظه و دقت در ويژگي هاي هر كلمه انجام گرفته است. در مجموع هر يك از واژه ها در جايگاه مخصوص خود به گونه اي قرار گرفته است كه قابل تغيير و تبديل نخواهد بود.

ادامه نوشته

نامهای قرآن

همچنين در رواياتى كه از پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) وائمه(عليهم السلام) درباره فضل قرآن نقل شده نام قرآن ومصحف وكتاب الله تكرار شده است.
به هرحال براى قرآن اين كتاب آسمانى مسلمانان، نام هاى گوناگونى در خود قرآن اطلاق شده است كه هركدام بيانگر بعد خاصى از قرآن وداراى بار ويژه اى است.
درمورد تعداد نام هاى قرآن بعضى ها افراط كرده وهر صفتى را كه در قرآن براى قرآن ذكر شده است،به عنوان نام تلقى كرده اند مثلاً از قاضى شيظله نقل شده كه قرآن پنجاه وپنج اسم دارد(1) در مقابل بعضى ها هم گفته اند قرآن فقط يك اسم دارد وآن قرآن است وبقيه همه صفات قرآن مى باشد.
ما تصور مى كنيم همانگونه كه قول اول نمى تواند قابل قبول باشد ومثلاً نمى توانيم يكى از اسامى قرآن را عربى ويكى را امر ويا حبل بدانيم، همچنين قول دوم نيز با واقع تطبيق نمى كند زيرا نام هائى مانند فرقان وذكر وكتاب اگر هم در قرآن به عنوان صفت ذكر شده باشد لااقل در عرف مسلمين به عنوان نام تلقى شده است ومى توان آنها را علم منقول دانست همانگونه كه خود كلمه قرآن نيز همين حكم را دارد.
اينك صفاتى را كه ميتوان از آنها به عنوان نام هاى قرآن ياد كرد، مورد بحث قرار مى دهيم:
*********** 1 ـ قـرآن
معروفترين نام مجموعه وحى محمدى همان قرآن است واين نام بيشتر از همه نام هاى ديگر، در خود قرآن آمده ودر طول قرن ها ونسل ها كاملاً جاافتاده است اين كلمه شصت وهشت بار در قرآن تكرار شده كه درهمه جا به معنى همين كتاب آسمانى است جز در دو مورد كه به صورت قرآن الفجر ذكر شده منظوراز آن نماز صبح مى باشد(سوره الاسراء آيه 78).
كلمه قرآن بيشتر به صورت تنها ذكر شده وگاهى هم با صفت هائى چون حكيم، مبين، مجيد، كريم، عظيم، ذى الذكر، عربى ودر مواردى به صورت هذاالقرآن آمده است كه در بخش هاى آينده به آنها خواهيم پرداخت.
بحث مهمى كه در اينجا وجود دارد بحث در اشتقاق واژه قرآن است واينكه آيا اساساً كلمه قرآن يك واژه عربى اصيل است ويا از واژه هاى دخيل مى باشد؟ وبه فرض اول ماده اشتقاق آن چيست؟
بعضى از نويسندگان معاصر به پيروى از برخى مستشرقان غربى احتمال داده اند كه واژه قرآن يك واژه غير عربى است كه مانند بسيارى از واژه هاى سريانى وآرامى وعبرى در اثر مجاورت عرب ها با اين زبانها وارد زبان عربى شده است. "بلاشر" و"كرنكو" گفته اندكه قرآن از كلمه قريانا كه يك واژه سريانى يا عبرانى است وبه معنى خواندنى وخوانده شده، آمده; گرفته شده است.(2) بعضى از نويسندگان معاصر عربى اين احتمال را بعيد ندانسته وآن را پذيرفته اند.(3)
ما تصور مى كنيم به مجرد مشابهت واژه اى با واژه اى نبايد آنها را همريشه ويكى را متخذ از ديگرى دانست مگر اينكه دليلى در دست باشد زيرا اگر اين باب باز شود ادبيات دچار هرج ومرج خواهد شد وكسانى از آن سوء استفاده خواهند نمود همانگونه كه اخيراً چنين چيزى اتفاق افتاده وكسانى گفته اند قريش از كورش ومكه از مهكه وابراهيم از بهرام وچاه زمزم از زمزمه گرفته شده است.(4)
شك نيست كه در زبان عربى وحتى قرآن واژه هاى دخيل وبيگانه وجود دارد اما بايد در اين موضوع دقت واحتياط لازم را به عمل آورد وبه قدر متيقن بسنده كرد.
به هرحال ادباء ودانشمندان اسلامى واژه قرآن را يك واژه اصيل عربى مى دانند ولى در ريشه اشتقاق آن اختلاف دارند، اكنون ماگفتار چند تن از صاحبنظران را در اين باره نقل مى كنيم وسپس به جمع بندى آن مى پردازيم.
ابن اثير مى گويد:
معنى اصلى واژه "قرآن" جمع كردن است. قرآن را قرآن گفتند به اين جهت كه آن، قصه ها وامرونهى ووعده ووعيد را جمع كرده ونيز آيات وسوره ها را به يكديگر پيوسته است وقرآن مصدر است مانند غفران وكفران...(5)
ابن منظور مى گويد:
ابواسحق نحوى گفته است كه كلام خداوند را كه به پيامبرش نازل كرده، كتاب وقرآن وفرقان مى نامند. اين كتاب را از آنجهت قرآن مى نامند كه سوره ها را جمع كرده وآنها رابه هم پيوسته است... واز شافعى نقل شده كه قرآن اسم است وهمزه ندارد واز ماده قرئت اخذ نشده است بلكه قرآن اسم كتاب خداست مانند تورات وانجيل.
طبرسى مى گويد:
قرآن در اصل به معنى خواندن است وآن مصدر قرئت به معنى تلاوت كردم مى باشد اين معنى از ابن عباس نقل شده وبعضى ها گفته اند كه قرآن به معنى مقروء آمده از باب استعمال مصدر به معنى مفعول مانند كتاب وحساب كه به معنى مكتوب ومحسوب آمده است.
راغب اصفهانى مى گويد:
قرائت به معنى پيوند دادن حروف وكلمات به يكديگر در مقام ترتيل مى باشد كلمه قرآن به كتابى كه بر محمد(صلى الله عليه وآله وسلم) نازل شده اختصاص يافته است، همچنانكه تورات بر كتاب موسى وانجيل بر كتاب عيسى اطلاق مى شود. بعضى از علماء گفته اند كه در ميان كتب آسمانى به اين كتاب قرآن گفته شده از آن جهت كه قرآن ثمره همه آن كتابها بلكه ثمره همه علوم را جمع كرده است(6)
دكتر صبحى صالح مى گويد:
فراء گفته است كه قرآن از قرينه مشتق شده زيرا آيات آن شبيه يكديگر وگويا كه قرينه هم هستند واشعرى گفته است قرآن از قرن مشتق شده كه به معنى ضميمه كردن چيزى به چيزى است زيرا كه سوره ها وآيات قرآن ضميمه يكديگرند... ولحيانى گفته است قرآن مصدر مهموز بروزن غفران مى باشد واز قرء به معنى تلاوت كردن مشتق شده ومصدر به معنى مفعول است.(7)
از اين گونه تعبيرات در كتب لغت وتفسير وعلوم قرآن بسيار است وما نمونه هائى از آن را نقل كرديم بقيه تكرار همين مطالب است از جمع بندى اين گفته ها، نظريات واقوال زير بدست مى آيد:
1 ـ قرآن اسم خاص كتاب خداست ونه مشتق است ونه مهموز (شافعى)
2 ـ قرآن از قرن به معنى ضميمه كردن آمده (اشعرى)
3 ـ قرآن از قرء به معنى جمع كردن آمده است (ابن اثير وابواسحق)
4 ـ قرآن از قرء به معنى خواندن وقرائت كردن آمده است (طبرسى ولحيانى)
به اين اقوال دو قول هم از مستشرقين اضافه مى كنيم:
1 ـ قرآن به معنى تبليغ كردن است (بلاشر)(8)
2 ـ قرآن به معنى باصداى بلند وخوش خواندن است (پطروفشسكى)(9)
ما تصور مى كنيم كه قرآن اسم خاص كتاب آسمانى اسلام است وهمه معانى ذكر شده را مى توان در آن لحاظ كرد. وقتى كسى قرآن مى خواند هم كلمات وآيات آن را به يكديگر ضميمه كرده وجمع نموده وهم مى خواند وهم تبليغ مى كند وهم با صداى بلند وخوش مى خواند. (چون مطالعه بى صدا را نمى توان قرائت ناميد)
پي نوشت:
1 ـ زركشى، البرهان فى علوم القرآن ج 1 ص 272.
2 ـ دكتر محمود راميار، تاريخ قرآن; ص 25.
3 ـ دكتر صبحى صالح، مباحث فى علوم القرآن ص 20.
4 ـ يوسف فضائى جامعه شناسى دينى جاهليت قبل از اسلام (قسمت يادداشتها ص 140).
5 ـ ابن اثير، النهايه ج 4 ص 30.
6 ـ راغب اصفهانى، المفردات ص 414.
7 ـ صبحى صالح، مباحث فى علوم القرآن، ص 18ـ19.
8 ـ رژى بلاشر، در آستانه قرآن ص 133.
9 ـ پطروفشسكى، اسلام در ايران ص 111.
سيرى در علوم قـرآن
تأليف: يعقوب جعفرى

نیمه شعبان مبارک

 ولادت منجی عالم بشریت مهدی صاحب زمان (عج)بر تمامی شیعیان جهان مبارک باد

شعر فرج آقا:

الا که روح خدایی‌‌‌‌، خدا کند که بیایی                          تو نور غیب نمایی، خدا کند که بیایی  

شب فراق تو جانا خداکند که به سر آید                     سرآید و تو بر آیی، خدا کند که بیایی

دمی که بی تو سر آید خدا کند که نیاید                     الا که هستی مایی، خدا کند که بیایی 

فسرده غنچه گلها فتاده عقده به دلها                    تو دست عقده گشایی، خدا کند که بیایی  

ز چهره پرده بر افکن به ظلم شعله در افکن           تو دست عدل خدایی، خدا کند که بیایی  

نظام هر دو جهانی امام عصر و زمانی                     یگانه راهنمایی، خدا کند که بیایی  

تو مشعری عرفاتی، تو زمزمی تو فراتی                 تو رمز آب بقایی، خدا کند که بیایی  

دل مدینه شکسته حرم به راه نشسته                 تو مروه ای تو صفایی، خدا کند که بیایی  

به سینه ها تو سروری به دیده ها همه نوری          به دردها تو دوایی، خدا کند که بیایی  

تو را به حضرت زهرا، بیا ز غیبت کبری                   دگر بس است جدایی، خدا کند که بیایی  

 

اعجاز بیانی قرآن (2)

در شماره پیشین گفته شد که اعجاز بیانى قرآن  بیشتر‏ به جنبه‏هاى لفظى و عبارات به كار رفته و ظرافت‏ها و نكته‏هاى بلاغى نظر دارد، گر چه این نكته‏ها و ظرافت‏ها در معنا و محتوا نقش‏ اصلى را ایفا مى‏كند.

اکنون می گوییم اعجاز بیانى قرآن را مى‏توان در پنج ‏بخش خلاصه نمود:

الف- گزینش كلمات

ب- سبك و شیوه بیان

ج- نظمآهنگ قرآن

د. وحدت موضوعى یا تناسب معنوى آیات

و- نكته‏ها و ظرافت‏ها

در باب گزینش کلمات در نوشتار پیشین سخن گفتیم،  اینک باید اعجاز قرآن را در زمینه سبک و شیوه بیان بررسی کنیم:

 

ب- سبك و شیوه بیان

اسلوب و شیوه بیان قرآنى- در عین حال كه موجب جذب و كشش عرب گردید - با هیچ یك از اسلوب و شیوه‏هاى متداول عرب شباهت و قرابتى ندارد. قرآن‏ سبكى نو و روشى تازه در بیان ارائه داد كه براى عرب بى‏سابقه بود و بعدا هم ‏نتوانستند در چنین سبكى سخنى بسرایند.

این از شگفتى‏هاى سخن‏ورى است كه سخن‏ور سبكى بیافریند كه مورد پذیرش و پسند شنوندگان قرار گیرد، با آن كه از شیوه‏هاى سخن متعارف آنان بیرون است.

شگفت آورتر آن كه از تمامى محاسن شیوه‏هاى كلامى متعارف بهره گرفته باشد،  بى‏آن كه از معایب آن‏ها چیزى در آن یافت ‏شود.

در گذشته اشارت رفت كه شیوه‏هاى سه گانه متعارف(شعر و نثر و سجع)هریك محاسنى دارند و معایبى. سبك قرآنى،  جاذبیت و ظرافت ‏شعر،  آزادى مطلق ‏نثر،  حسن و لطافت ‏سجع را دارا است،  بى آن كه در تنگناى قافیه و وزن دچار گردد،  یا پراكنده‏گویى كند یا تكلف و تحمل دشوارى به خود راه دهد. همین امر مایه‏ حیرت سخن دانان عرب گردید و خود را در مقابل سخنى یافتند كه شگفت آفرین‏ است و در عین غرابت و تازگى، جاذبیت و ظرافت ‏خاصى دارد كه در هیچ یك ازانواع كلام متعارف آنان یافت نمى‏شود.

امام كاشف الغطاء - فقیه و دانشمند ادیب معروف - در این باره مى‏گوید: «تلك‏ صورة نظمه العجیب و اسلوبه الغریب، المخالف لاسالیب كلام العرب و مناهج ‏نظمها و نثرها، و لم یوجد قبله و لا بعده نظیر، و لا استطاع احد مماثلة شی‏ء منه،  بل‏ حارت فیه عقولهم،  و تدلهت دونه احلامهم، و لم یهتدوا الى مثله فى جنس كلامهم ‏من نثر او نظم او سجع او رجز و او شعر ... هكذا اعترف له افذاذ العرب و فصحاؤهم‏الاولون¹،

چنان است صورت نظم عجیب و اسلوب غریب(شیوه و سبك تازه)قرآن، كه بر خلاف سبك و شیوه‏هاى كلام عرب و روش نظم و نثر آنان بود. نه پیش ‏از آن و نه پس از آن نظیرى ندارد و كسى را یاراى هم آوردى با آن نباشد. بلكه درحیرت شدند و اندیشه شان فرو افتاد و ندانستند چگونه با او مقابله كنند، چه در نثرو چه در نظم و چه در سجع یا رجز و شعر كه سخن متداول آنان بود... این چنین ‏زبدگان عرب و فصحاى اولین آنان در مقابل قرآن به زانو در آمدند.»

نظم آهنگ واژگان قرآن، نغمه‏اى دل كش و نوایى دل پذیر پدید مى‏آورد، نوایى كه احساسات آدمى را بر مى‏انگیزد و دل‏ها را شیفته خود مى‏كند

بزرگ مرد عرب و یگانه فرزانه آن عصر به ناچار اعتراف نمود: «یا عجبا لما یقول ‏ابن ابى كبشة، فو الله ما هو بشعر و لا بسحر و لا بهذى جنون. و ان قوله لمن كلام الله ² ،  آن چه محمد صلى الله علیه و آله مى‏گوید مایه شگفتى است، به خدا سوگند سخن او نه شعر است و نه سحر و نه به بیهوده گویى بى‏خردان مى‏ماند. همانا سخن او كلام خدا است‏».

سخنان شگفت انگیز دیگر فرهیختگان عرب آن روز را پیش از این آوردیم. آرى، بیان رسا و دل‏پذیر قرآن گرچه شعر نیست ولى ویژگى شعر را دارد، حتى برشیواترین آهنگ‏هاى وزین عرب تنظیم گردیده، بى آن كه در تنگناهاى شعرى قرار گیرد. چنان كه در بخش‏ «نظم آهنگ‏» قرآن خواهیم آورد. متانت نثر و استوارى كلام‏ آزاد را نیز دارد مى‏باشد، كه در چینش و گزینش كلمات و واژه‏ها راه او فراخ و هرگز با دشوارى برخورد ندارد. هم چنین از زیبایى‏هاى سجع و كلام موزون - بى‏تكلف - به ‏خوبى بهره‏مند مى‏باشد. بدین سبب جامع محاسن انواع كلام و فاقد تمامى معایب ‏آنها گردیده است.

یكى از مهم‏ترین جنبه‏هاى اعجاز بیانى قرآن - كه اخیرا بیش‏تر مورد توجه دانش مندان قرار گرفته - نظمآهنگ واژگانى آن است. این جنبه، چنان زیبا و شكوه‏مند است كه عرب را ناچار ساخت، از همان روز نخست اقرار كنند كه كلام قرآن از توانایى بشر خارج است و تنها مى‏تواند سخن خداوند باشد.

نظم آهنگ واژگان قرآن، نغمه‏اى دل كش و نوایى دل پذیر پدید مى‏آورد، نوایى كه احساسات آدمى را بر مى‏انگیزد و دل‏ها را شیفته خود مى‏كند. نواى زیباى قرآن براى هر شنونده‏اى، هر چند غیر عرب محسوس است، چه رسد به این كه شنونده عرب باشد. هنگام گوش جان سپردن به آواى قرآن، نخستین حالتى كه اذهان را جلب مى‏كند، نظام بدیع و شیواى صوتى آن است. در این نظام، حركات و سكنات واژگان به شكلى آرایش شده است كه به هنگام شنیدن، آوایى دل نشین به گوش مى‏رسد، آوایى كه شورى در دل‏ها مى‏اندازد و نشاطى در جان‏ها مى‏دمد. از جهتى،  حروف ‏«مد» و «غنه‏» در كلمات آن به شكلى حساب شده نشسته‏اند، به طورى كه مى‏توانند به پژواك صدا آهنگى ببخشند و به نفس كشیدن قارى كمك كنند تا به سر حد فاصله و آن جایى كه استادان ترتیل به طور قرار دادى وضع كرده‏اند برسد و نفسى تازه كند. هرگاه كسى براى چند بار به یك شعر گوش مى‏سپارد، لحن و آهنگ آن براى او تكرارى و ملال آور مى‏شود، اما به هنگام نیوشیدن آواى گونه گون و هر دم تجدید شونده قرآن كه اسباب و اوتاد و فواصل ³ آن پى در پى جاى خود را عوض مى‏كنند و هر كدام گوشه‏اى از قلب را به نوازش وا مى‏دارند، نه تنها خسته و آزرده نمى‏شود، بلكه عطش او براى شنیدن، هم واره فزونى مى‏گیرد.

عرب، پیش از نزول قرآن، گاهى در شعر خود از این تنوع صوت بهره مى‏برد، اما اغلب به دلیل اسراف و تكرار، تنوع آنان به ملال مى‏انجامید. در نثر - چه مرسل و چه مسجع - نیز، چنین سلاست و روانى و حلاوتى كه در قرآن مشهود است. سابقه نداشت و در بهترین نثرهاى عرب عیب‏هایى یافت مى‏شد كه از سلاست و روانى تركیب آن مى‏كاست و امكان نداشت مثل قرآن قابل ترتیل باشد. اگر هم براى ترتیل آن پافشارى مى‏شد، بوى تكلف از آن به مشام مى‏رسید و از شان كلام نیز مى‏كاست.

هـرگاه كسى براى چند بار به یك شعر گـوش مى‏سپـارد، لـحن و آهـنـگ آن براى او تـكرارى و مـلال آور مى‏شود، امـا به هنگام نیوشیدن آواى گونه گون و هر دم تجدید شونده قرآن كه اسباب و اوتاد و فـواصـل آن پى در پى جـاى خود را عوض مى‏كنند و هر كدام گوشه‏اى از قلب را به نوازش وا مى‏دارند، نه تنها خسته و آزرده نمى‏شود،  بلكه عطش او براى شنیدن، هم واره فزونى مى‏گیرد.

بر این اساس، هیچ جاى شگفتى نیست كه عرب، در گمان خود كم‏ترین لقبى كه به قرآن داده بود این بود كه این سخن شعر است و اگر شعر نباشد سحر است و افسون! و این گفتار خود حیرت زدگى عرب در قبال سخن شكوه‏مند و بدیع قرآن را نشان مى‏دهد، سخنى كه از جلال و شكوه نثر چیزى فراتر دارد و از جمال و حلاوت شعر مایه‏اى افزون‏تر.

استاد«دراز»گفته است: «وقتى آدمى مى‏بیند كه از این مخرج‏هاى سخت جوش،  چنین گوهرهاى تابناكى با این ترتیب حروف و چنان آذین بندى بیرون آمده،  التذاذى بى‏حساب مى‏برد و وجدى بى‏انتها به او دست مى‏دهد. در این حروف گویى یكى مى‏نوازد، دیگرى طنین انداز، سومین نجواگر است و چهارمین بانگ بر آورنده، پنجمین نفس را مى‏لغزاند و ششمین راه نفس را مى‏بندد و شما زیبایى آهنگ را در دسترس خود مى‏یابید، مجموعه‏اى گوناگون و هم‏ساز، نه تكرار مكرر و نه یاوه دار، نه سستى و نه غلظت، نه تنافرى در حروف و آواها. بدین سان كلام قرآن نه به دش خوارى سخن بدویان و نه به نرمى كلام شهریان است، بلكه آمیزه‏اى است از هر دو، صلابت اولى را دارد و لطافت دومى را، گویى شیره جان دو زبان است و نتیجه آمیختگى دو گویش.

آرى قرآن چنین جامه تازه و زیبایى به تن دارد و این پیوسته نیز در حكم صدفى است كه در جان خود گوهرهاى گرانبها نهفته است و مرواریدهاى ارزشمند را در آغوش مى‏گیرد. پس اگر زیبایى پوسته تو را از گنجینه پنهان درونش باز ندارد و تازگى و شادابى، پرده راز نهفته در ماوراى خود را بر تو حایل نشود و تو پوسته را از مغز كنار بزنى و صدف را از مروارید جدا بنهى و از نظم و آرایش الفاظ به شكوه معانى برسى، مایه‏اى شگفت‏تر و شكوه‏مندتر بر تو متجلى مى‏شود و معنایى بدیع‏تر مى‏یابى. آن جا، روح و كنه قرآن است، شعله‏اى است كه موسى را به درخت آتش در بقعه مباركه در كرانه وادى ایمن كشانید و آن جاست كه نسیم روح قدسى مى‏فرماید: إِنِّی أَنَا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ ⁴.

 

---

1. شیخ محمد حسین كاشف الغطاء، الدین و الاسلام، ج 2، ص 107.

2. ر.ك:تفسیر ابن جریر طبرى-جامع البیان-ج 29، ص 98.

3. اصطلاحاتى در موسیقى عروض است:یك حرف متحرك و بعد از آن یك حرف ساكن اگر بیاید سبب خفیف نامیده مى‏شود.دو حرف متحرك اگر بعد از آن ساكنى نیاید سبب ثقیل نامیده مى‏شود.دو متحرك كه بعد از آن یك ساكن بیاید، وتد مجموع نامیده مى‏شود.اگر حرف ساكن در میان دو متحرك باشد و تد مفروق نامیده مى‏شود.اگر سه حرف متحرك پى در پى باشد، فاصله كوچك نامیده مى‏شود و اگر چهار حرف متحرك بیاید و بعد یك ساكن را فاصله بزرگ مى‏خوانند.

4. قصص 28:30.ر.ك:استاد دراز، النبا العظیم، ص 99-94.

اعجاز معانی قرآن (1)

زیبایى قرآن فقط در الفاظ و عبارات و فصاحت و بلاغت آن نیست. این كتاب مقدس برخوردار از یك زیبایى برتر و ارزش والاتر، یعنى مفاهیم و معانى عمیق و دقیق است. قرآن رسالت‏ خویش را هدایت بشر شناسانده ‏است، و كتابى است كه پیامبر، با آن، مردم را از ظلمت‏ها به نور رهنمون مى‏گردد.¹

قرآن به عنوان قانون اساسى اسلام در برگیرنده مجموعه‏اى از اصول و ضوابط هماهنگ با فطرت انسانى است كه همواره بر تارك اندیشه‏ها چون خورشیدى مى‏درخشد و عزت و عظمت را در گرو آشنایى و عمل به قوانین خود مى‏داند.

قرآن در این بخش بدون شك اعجاز است. در زمانى كه انحطاط در اخلاق و آداب و رسوم اجتماعى به اوج خود رسیده بود و غارت و چپاول، امتیاز به‏ حساب مى‏آمد و دختران زنده به گور مى‏شدند و خیانت و فساد و فحشا و بى‏عدالتى فراگیر شده ‏بود، قرآن، كه پرچمدار مترقى‏ترین قوانین و مطرح‏كننده ارزش‏ها و فضایل انسانى است ظهور مى‏كند و به مردم صداقت، امانت، اخوت، وحدت و انسانیت را یادآور مى‏شود; آنان را از جهل به سوى علم، از تاریكى به سوى نور و روشنایى و از رذایل به سوى فضایل سوق مى‏دهد.

در سایه همین تعلیمات و قوانین حیات‏بخش است كه اسلام شرق تا غرب عالم را فرا مى‏گیرد و پرچم تمدن شكوهمند اسلامى در همه اقطار به اهتزاز درمى‏آید. نمونه‏هایى از این اصول و قوانین را در قرآن یادآور مى‏شویم:

الف) اصل عدالت و امانت

إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَیْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ.²

 

ب) اصل كلى امر به نیكى‏ها و نهى از زشتى‏ها

إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِیتَاء ذِی الْقُرْبَى وَیَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْیِ یَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ³

 

ج) اصل مقابله به مثل در برابر متجاوزان

فَمَنِ اعْتَدَى عَلَیْكُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَیْكُمْ .⁴

 

د) اصل مساوات و برابرى مردم و تعیین معیار امتیاز، در ارزش‏هایى چون تقوا، علم و جهاد در راه‏خدا

إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ .⁵

 

ه) اصل نفى هرگونه استبداد

...وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالأَغْلاَلَ الَّتِی كَانَتْ عَلَیْهِمْ ⁶

 

و) اصل عدم سلطه كافران بر مؤمنان

وَلَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْكَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً ⁷

 

ز) اصل شدت در برابر كافران و رحمت در برابر مؤمنان

مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَیْنَهُمْ ⁸

 

ح) اصل صلح و اخوت

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْكُمْ⁹

 

ط) اصل توصیه به وحدت

وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ .... ¹⁰

معارف دینى در قرآن در این مجموعه از اصول و مقررات خلاصه نمى‏گردند، بلكه در بخـش اعتقـادى و اثبات وحدانیـت، نبوت، امامت و قیامت و خلاصه از مبدا تا معاد، آن‏چه را قرآن مطرح نموده، مطابق با عقـل سلیم و برهان قویم است. آیات مربوط به خداپرستى و توحید، آیات معرفى‏كننده پیامبران و رسولان الهى، آیات مربوط به قیامـت و معـاد، آن‏گاه كه با مـطالب دو كتـاب تحریـف شده تورات و انجیل مقایسه مى‏گردند، نزاهت و قداست قرآن را بیش از پیش جلوه‏گر مى‏كنند

ى) اصل بهره‏بردارى از نعمت‏هاى الهى

مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِیَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ¹¹

 

ك) اصل وفاى به عقود

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ  ¹²

 

ل) اصل لاحرج

وَمَا جَعَلَ عَلَیْكُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ ¹³

 

م) اصل تكلیف به قدر طاعت

لاَ یُكَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا ¹⁴

 

ن) اصل پذیرش اختیارى دین

 لاَ إِكْرَاهَ فِی الدِّینِ ¹⁵

اصولى را كه اشاره نمودیم تنها گوشه‏اى از معارف قرآن است. قرآن سراسر شفا، نور، رحمت، هدایت و حقانیت است. جاودانگى آن به گونه‏اى است كه گذشت‏زمان تاثیرى در طراوت و حلاوت آن ندارد. همه این اصول مترقى را در بدترین دوره انحطاط اخلاقى و در دوران رواج وحشیگرى مطرح و در بخش‏هاى مختلف زندگى از قبیل امور اقتصادى، مالى، اجتماعى و سیاسى، امور نظامى و دفاعى، امور حقوقى، ثروت‏هاى عمومى، معاملات، ازدواج، طلاق، ارث و ... در عالى‏ترین شكل تبیین نموده‏است.

معارف دینى در قرآن در این مجموعه از اصول و مقررات خلاصه نمى‏گردند، بلكه در بخش اعتقادى و اثبات وحدانیت، نبوت، امامت و قیامت و خلاصه از مبدا تا معاد، آن‏چه را قرآن مطرح نموده، مطابق با عقل سلیم و برهان قویم است. آیات مربوط به خداپرستى و توحید، آیات معرفى‏كننده پیامبران و رسولان الهى، آیات مربوط به قیامت و معاد، آن‏گاه كه با مطالب دو كتاب تحریف شده تورات و انجیل مقایسه مى‏گردند، نزاهت و قداست قرآن را بیش از پیش جلوه‏گر مى‏كنند. ¹⁶

اكنون برخى از آیات مربوط به خداشناسى در قرآن را مرور مى‏كنیم:

آن‏گونه كه سزاوار اوست، قرآن خداوند را از هر گونه عیب و نقص مبرا دانسته و او را توصیف نموده است.

وَقَالُواْ اتَّخَذَ اللّهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ ¹⁷

هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ  هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِكُونَ  هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَى یُسَبِّحُ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَكِیمُ . ¹⁸

آیا این ‏گونه معرفى خداوند در زمانى كه مردم گرفتار عقاید موهوم و خرافى در پرستش خدایان خویش بوده‏اند، مى‏تواند از اندیشه فردى از میان همین قوم نشات گرفته باشد؟

آیا این مجموعه عظیم از اصول و قواعد و مقررات مترقى در كنار معارف بلند و پرمحتواى اعتقادى و اخلاقى - تربیتى، مى‏توانند به چیزى جز معجزه‏بودن این كتاب شهادت دهند؟

مقررات و معارفى كه با فطرت و سنن خلقت هماهنگى داشته و به همین جهت بقا و دوام آنها تضمین گشته است; هر دو بخش جسم و روح انسان‏ها را در نظر گرفته و با تكیه بر ارزش‏هاى اخلاقى و معنوى در ضمن بهره‏مند كردن انسان از مواهب مادى و طبیعى، او را در مسیرى متعادل و موزون قرار داده است. هم رهبانیت را نكوهیده و هم شان انسان را فراتر از وابستگى به مادیات دانسته است و در یك كلام قرآن‏كریم در دو بعد علمى و عملى، یعنى تعلیم معارف و حقایق هستى و تشریع قوانین و مقررات زندگى، آن‏چه را بشر نیازمند به آن بوده، در اختیار او گذارده است.

تولد امام علی (ع) مبارک